Özel sektörde çalışan birçok işçi, yoğun performans ve sıklıkla uzayan çalışma saatleriyle karşılaşıyor. Ama “özel sektörde mesai nasıl hesaplanır?” sorusu hâlâ yanıtını tam bulamamış birçok kişi için kritik. Adil ödemenin sağlanması, hak ve yükümlülüklerin net olması için mevzuatın detaylarını bilmek gerekiyor.

Ben, İzmir Bayraklı’da iş hukuku uzmanı Avukat İrem Fidan, bu yazıda 2025 mevzuatı, uygulama farklılıkları ve güncel yargı kararları ışığında özel sektörde fazla mesai hesaplamasının tüm inceliklerini size sunacağım. İşçiye fazla mesai ücreti ödenir? Nasıl hesaplanır? Hangi sınırlar var? Her şey burada.

Cumartesi ve Pazar Mesaisi Nasıl Hesaplanır?

• Pazar günü (hafta tatili): İş Kanunu’na göre hafta tatili günündeki çalışma, normal ücretin %100 zamlı yani 2 kat ücret ile ödenir. Farklı bir düzenleme yoksa özel sektör çalışanı bu haktan yararlanmalıdır.

• Cumartesi günü: Eğer haftalık normal çalışma süresi olan 45 saati çoktan aşmışsa, cumartesi çalışmaları fazla mesai kapsamında değerlendirilir ve %50 zamlı (1,5 kat) ücreti olur. Hafta içinde 45 saati aşmamışsa ve iş sözleşmesinde farklı bir normal süre belirlenmişse, bu farklılıklara göre “fazla sürelerle çalışma” uygulaması olabilir.

Fazla Mesai 270 Saati Aşınca Ne Olur?

• İş Kanunu’nun 41. maddesinde, özel sektörde işçinin yılda toplam 270 saat fazla mesai yapabileceği hükme bağlanmıştır. Bu sınır, işçinin sağlık, özel yaşam dengesi gibi haklarını korumak amacıyla konmuştur.

• 270 saati aşmak, işverenin otomatik olarak cezalandırılmasını gerektirmez; ancak işçinin hakları doğar. Örneğin:

  • 270 saati aşılan fazla mesai ücretinin tamamının ödenmesi gerekir.

  • İşçi, bu durumun çalışma koşullarının uygulanmaması olduğunu iddia ederek iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı gibi haklarını talep edebilir.

• Ancak Yargıtay kararları, sadece 270 saatin aşılması tek başına her durumda fesih için yeterli şart olmayacağına işaret eder. Fazla mesainin ödendiği, işçinin muvafakatı gibi durumların da değerlendirilmesi gerekir.

Asgari Ücretlinin 1 Saatlik Mesai Ücreti Ne Kadar?

2025 için güncel asgari ücret üzerinden yapılan hesaplamalara göre:

• Brüt asgari ücret: 26.005,50 TL

• Saatlik brüt ücret = 26.005,50 ÷ 225 ≈ 115,58 TL/saat

• Fazla çalışma ücreti (%50 zamlı, yani ×1,5): 115,58 × 1,5 ≈ 173,37 TL/saat

• Eğer çalışma “fazla sürelerle çalışma” kapsamında ve sözleşme normal süre < 45 saat ise, bu durumda %25 zamlı oran (1,25 kat) da söz konusu olabilir.

İşçiye Fazla Mesai Ücreti Ödenir?

• Evet, özel sektörde işveren işçiye fazla mesai yaptırıyorsa mutlaka fazla mesai ücreti ödemekle yükümlüdür. Bu iş Kanunu’nun emredici bir hükmüdür.

• İşçinin yazılı onayı alınmadan fazla mesai yapması, ödenmeyeceği anlamına gelmez. İster onay olmuş olsun ister olmasın, yapılan fazla mesai ücreti talep edilebilir.

• İşveren fazla mesaiyi bordroya dahil etmek zorundadır; gizli ödeme yapılamaz. Bordro, mesai saat sayısını ve zamlı ücret tutarını göstermelidir.

Fazla Mesai Brütten Nete Nasıl Çevirilebilir?

• Fazla mesai ücreti brüt hesaplanır; brüt tutar üzerinden SGK primi, gelir vergisi dilimleri, damga vergisi gibi kesintiler yapılır. Net ödeme bu kutucukların çıkarılması sonrası kalan miktardır.

• Brüt saatlik ücret; “Aylık brüt / 225” formülüyle bulunur. Bu oran, fazla mesai türüne göre (1,25 veya 1,5 kat) çarpılır. Örneğin, brüt maaş yüksek olan işçide bu rakamlar doğal olarak daha yüksek olacaktır.

• Net hesaplama, işçinin maaş bordrosundaki vergi muafiyetleri, medeni durumu, gelir vergisi dilimleri gibi özel durumlardan etkilenir.

9’da 6’da Çalışan Biri Günde Kaç Saat Çalışır?

• 09:00–18:00 mesaisi, 1 saat molayla birlikte toplam 9 saat işyerinde bulunma süresi; fiili çalışma süresi yaklaşık 8 saat olur.

• Haftada 6 gün çalışıldığında: 6 × 8 = 48 saat fiili çalışma. Normal sınır olan 45 saati 3 saat aşar → bu 3 saat fazla mesai olur.

• Ayrıca günlük en çok çalışma süresi 11 saat ile sınırlıdır. Bu sınır yemek molası ve diğer ara dinlenmeler hariç fiili çalışma süreleri için geçerlidir.

1 Saat Mesai Ücreti Ne Kadar 2025?

Bir örnek üzerinden özel sektörde farklı maaş düzeyleri için:

Özel Sektörde Maaş Nasıl Hesaplanır?

• Maaş genelde aylık brüt olarak belirlenir.

• Brüt maaş üzerinden SGK işçi primi, sigorta, gelir vergisi, damga vergisi gibi kesintiler yapılır.

• Net maaş = Brüt maaş − tüm yasal kesintiler.

• Normal çalışma süreleri sözleşmede belirtilmişse, maaş o normal süre üzerinden hesaplanır; fazla çalışma süreleri ayrıca olmalıdır.

Çift Mesai Ücreti Ne Kadar?

• Çift mesai, resmî tatil veya hafta tatili (özellikle Pazar) gibi günlerde yapılan çalışma için normal ücretin %100 zamlısı, yani 2 kat ücret ile ödenir.

• Bazı sektörlerde “gece mesaisi primi” gibi ek zamlar olabilir; bunlar kanunda belirtilmemişse sözleşmede ya da toplu iş sözleşmelerinde düzenlenir.

Özel Sektörde Mesai Ücreti Zorunlu mu?

• Evet. İş Kanunu’na göre işveren, işçiyi fazla mesai yaptırıyorsa ücretini ödemekle yükümlüdür. Ödenmemesi hukuka aykırıdır.

• Fazla mesai yapmaya zorlanmak kanunen sınırlıdır; işçinin rızası, yasadaki sınırlar (haftalık 45 saat, günlük 11 saat gibi) önemlidir.

Fazla Mesai SGK Primi Etkiler mi?

• Fazla mesai ücretleri brüt ücretin parçasıdır; bu nedenle SGK primi, işsizlik sigortası primi gibi kesintiler bu tutara uygulanır.

• İşveren, bordro düzenlerken fazla mesai ücretini brüt gelir olarak bildirir. SGK ve vergi açısından eksiklik yapılması hukuki sorumluluk doğurur.

Fazla Mesai 1.5 Katı mı?

• Haftalık 45 saati aşan her saatlik çalışma için %50 zamlı, yani 1,5 katı ücret ödenir.

• Eğer işyeri normal çalışma süresi sözleşmeyle 45 saatten az belirlenmişse ve o sınır aşılmamış ancak işçi bu sınırı geçen sürelerde çalışmışsa, bu durum “fazla sürelerle çalışma” olarak değerlendirilir ve %25 zamlı (1,25 kat) ücret uygulanabilir.

Özel Sektör Mesai Türleri ve Ödeme Oranları

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Özel sektörde mesai ücreti ne zaman ödenir?
Fazla mesai ücreti, çalışılan ayın maaşıyla birlikte bordroda gösterilerek ödenmelidir. Bayram tatili, hafta tatili ya da özel durumlarda ödemeler bordro ile açıkça belgelendirilmelidir.

2. Mesai ücretimi alamıyorum ne yapmalıyım?
Öncelikle işverene yazılı olarak mesai ücretinin ödenmesini talep edin. Sonra arabulucuk (zorunlu arabuluculuk süreci varsa) ve gerekirse iş mahkemesine başvurarak alacak talebinde bulunabilirsiniz.

3. İşverenim fazla mesaiye zorlayabilir mi?
Kanunen işveren işçiyi haftalık 45 saati aşan çalışmaya ve günlük 11 saati geçen çalışmaya ancak belirli sınırlar içinde yönlendirebilir. İşçi izin vermezse, işveren bunu zorla yaptıramaz.

4. Yıllık 270 saat sınırı nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesine göre, işçinin yılda yapabileceği toplam fazla mesai saati 270 saati geçemez. Bu sınırın aşılması işçinin fesih hakkını doğurabilir.

5. Fazla mesai yerine izin verilebilir mi?
Bazı toplu iş sözleşmeleri veya iş sözleşmelerinde fazla mesai yerine izin kullanılması hükmü olabilir. Ancak yasal olarak işçi fazla mesai ücretini isteme hakkına sahiptir; işveren bu hakkı ortadan kaldıramaz.

Sonuç

Özetle özel sektörde işçilerin bilmesi gereken temel noktalar şunlardır:

• Haftalık normal çalışma süresi 45 saattir; bu süre aşılırsa fazla mesai doğar.

• Fazla mesai ücretleri %50 zamlı (1,5 kat) olmalıdır. Normal çalışma süresi 45 saatten az olan işyerlerinde 45’e kadar olan aşan süreye ise %25 zamlı (1,25 kat) uygulanabilir.

• Yıllık fazla mesai sınırı 270 saattir; bu sınır aşılırsa işçi ücretini almanın yanında fesih hakkına sahip olabilir.

• Mesai hesabı her zaman brüt ücret üzerinden yapılır; net maaş değil brüt esas alınır.

Ben, İzmir Bayraklı’da iş hukuku uzmanı Avukat İrem Fidan, özel sektörde çalışan tüm işçilerin haklarını tam anlamıyla bilmesi ve bu hakları aramasının önemine inanıyorum. Herhangi bir şüphe ya da alacak meselesi varsa, profesyonel danışmanlık almaktan çekinmeyin.

👉 Haklarınızı korumak için doğru bilgi sahibi olun; fazla mesai ile ilgili tüm hukuki destek için yanınızdayım.