Türkiye’de iş sözleşmeleri, bordrolar ve iş görüşmeleri sırasında sıklıkla karşımıza çıkan “maaş 225’e bölünür mü?” kavramı, çalışanların haklarını doğru anlayabilmesi için çok önemli.

Ben, İzmir Bayraklı’da iş hukuku uzmanı Avukat İrem Fidan, bu yazıda fazla mesai hesabının hukuki temeli, güncel uygulamaları ve 225 katsayısının neden yaygın olarak kullanıldığını adım adım açıklayacağım. Amacım “Fazla mesai neden 225’e bölünür?” sorusuna net, güncel ve herkesin anlayabileceği cevaplar sunmak.

Aylık Çalışma Saati 180 mi 225 mi?

• Türk İş Kanunu’nun 41. maddesi gereği, haftalık maksimum normal çalışma süresi 45 saatdir.

• Haftalık 45 saat × yaklaşık 4.333 gün/hafta ortalamasıyla (52 haftanın 12 aya bölünmesiyle hesaplanan gibi) ya da ay içindeki gün sayılarıyla yapılan hesaplarda 225 saat sıklıkla referans alınır.

• Bazı işyerlerinde sözleşmeyle daha düşük haftalık süre belirlenmişse “fazla sürelerle çalışma” devreye girer; fakat yasal sınır olan haftalık 45 saati aşan her saat “fazla çalışma / fazla mesai” olarak ödenir.

225 saatin esas alınması şöyle açıklanabilir: çalışan bir ay boyunca her hafta 45 saat çalışsa, toplam yaklaşık 225 saat yasal çalışma süresine ulaşılır. Bu nedenle aylık maaş üzerinden saatlik ücret ve fazla mesai hesabı yaparken bu 225 temel sayı sıklıkla kullanılır.

Cumartesi ve Pazar Mesaisi Nasıl Hesaplanır?

• Cumartesi günleri: Eğer işyerinde haftalık toplam çalışma süresi 45 saati aşmışsa, cumartesi günü yapılan saatler fazla mesai olarak değerlendirilir.

• Pazar günleri: Pazar, hafta tatili günüdür. Hafta tatili olan bir günde çalışılması durumunda işçiye %100 zamlı ödeme yapılması gerekir; yani saatlik ücretin iki katı.

• Ayrıca resmî tatiller de bu kapsama girer; bu günlerde yapılan çalışma benzer şekilde “iki kat ücret” ile ödenir.

9’da 6’da Çalışan Biri Günde Kaç Saat Çalışır?

• Sabah 09:00 – 18:00 mesaisi, öğle molası hariç yaklaşık 8 saat fiili çalışma sağlar.

• Haftada 6 gün çalışılırsa, toplam 48 saat fiili çalışma olur; bu da yasal sınır olan 45 saatlik haftalık süreyi 3 saat aşar. Bu 3 saat “fazla mesai” kapsamına girer.

• Bu tür bir düzen iş sözleşmesine, işyeri uygulamasına ve denkleştirme (haftalık ortalama süreyi sağlama) esaslarına göre farklılık gösterebilir.

Fazla Mesai Brüten Nete Nasıl Çevirilebilir?

Fazla mesai brüt tutarı bulduktan sonra; SGK primi, gelir vergisi, damga vergisi gibi kesintiler uygulanır. Net tutar, bu kesintilerin ardından işçinin eline geçen miktarı gösterir.

Bir örnek üzerinden:

• Brüt fazla mesai tutarı: 1.500 TL olsun.

• SGK toplam kesintisi + gelir vergisi dilimi + damga vergisi gibi kesintiler + gelir vergisi kademesi = diyelim %25 oranında kesinti yapılacak.

• Net tutarı = 1.500 × (1 − 0,25) = 1.125 TL

Kesintiler işçinin medeni durumu, vergi muafiyetleri ve diğer gelirlerine göre değişir; bu nedenle her zaman bordro üzerinden doğrulama yapılmalı.

%200 Zamlı Mesai Ne Kadar?

• %200 zamlı mesai, resmi tatil, genel tatiller ve Pazar gününde yapılan çalışmalar için geçerlidir.

• Örnek: Saatlik brüt ücretiniz 100 TL ise, bu tip %200 zamlı bir mesai saati için ücret 200 TL olur.

• Eğer 8 saat çalışılmışsa, 8 × 200 = 1.600 TL brüt olur. Kesintiler sonrası net daha düşük olacaktır.

Fazla Mesai 270 Saati Geçince Ne Olur?

• İş Kanunu’nun 41. maddesine göre, bir işçi yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir.

• Bu limit sözleşmeyle de artırılamaz. Yani işveren, yasal sınır olan 270 saatin üzerinde fazla mesai yaptırmaya çalışırsa bu durum yasal sorun demektir.

• 270 saat sınırı aşıldığında işçi, bu durumu gerekçe göstererek haklı fesih yoluna gidebilir; ayrıca fazla mesai alacaklarını iş mahkemesinde talep edebilir.

1 Saat Mesai Ücreti Ne Kadar 2025?

Güncel asgari ücret ve bazı brüt maaş örnekleriyle hesaplama şöyle yapılmaktadır:

• 2025 yılı için brüt asgari ücret: 26.005,50 TL

• Saatlik brüt ücret: 26.005,50 ÷ 225 = ≈ 115,58 TL

• Fazla mesai (%50 zamlı, normal sınırları aşan): 115,58 × 1,5 = ≈ 173,37 TL / saat

• Resmî tatil / hafta tatili gibi %100 zamlı mesai: 115,58 × 2 = ≈ 231,16 TL / saat

Tabii bu brüt rakamlar; net tutarlar işçinin vergi muafiyetleri ve diğer kesintilerine göre değişir.

Mesai Hesaplama Kaç Saate Göre Yapılır?

• İş Kanunu’na göre haftalık 45 saat normal çalışma süresidir.

• Günlük çalışma süresi; düzenli iş saatine bağlı olarak sözleşmede belirtilir, fakat günlük maksimum süre 11 saattir (molalar hariç); bu sınır günlük fazla mesai açısından önemlidir.

• Aylık süre hesabı da haftalık çalışma süreleri toplamından, ay içindeki hafta sayısı üzerinden yapılır; bu nedenle aylık 225 saat yaygın referans haline gelmiştir.

Fazla Mesai Hesabı Nasıl Yapılır?

Formül (2025 için genel uygulama):

Saatlik Brüt Ücret = Aylık Brüt Maaş ÷ 225  
Fazla Mesai Saatlik Ücreti = Saatlik Brüt Ücret × 1,5  
Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti (yasal sınıra ulaşmamışsa) = Saatlik Brüt Ücret × 1,25  
Toplam Fazla Mesai Ücreti = Fazla Mesai Saatlik Ücreti × Fazla Mesai Saati

Örnek:

• Brüt maaş: 30.000 TL

• Fazla mesai yapılan saat sayısı: 10 saat

• Saatlik brüt ücret: 30.000 ÷ 225 = 133,33 TL

• Fazla mesai saatlik ücret (%50 zamlı): 133,33 × 1,5 = 200 TL / saat

• 10 saat için: 200 × 10 = 2.000 TL brüt fazla mesai ücreti

1 Ay İçinde En Fazla Kaç Saat Mesai Yapılabilir?

• Yasal olarak aylık toplam fazla mesai süresi doğrudan belirtilmemiş, ama yıllık sınır olan 270 saat esas alınır.

• Aylık olarak bu yaklaşık 22,5 saate denk gelir (270 ÷ 12).

• Ancak işyerinde “denkleştirme” esasına göre bazı haftalar daha fazla saat, bazı haftalar daha az saat çalışılarak ortalama 45 saat sınırı korunabilir. Bu durumda fazla mesai hesabı haftalık ortalamalar üzerinden yapılır.

Fazla Mesai Ücreti Net mi Brüt mü?

• Mesai hesaplaması brüt ücret üzerinden yapılır. Yani vergiler, SGK primleri vb. kesintiler uygulanmadan önceki tutar üzerinden “zamlı ücret” tespit edilir.

• İşçinin eline geçen miktar (net) bu brüt zamlı tutardan yapılacak kesintiler çıktıktan sonra oluşur. Bordro bu farkı açıkça göstermeli.

Günlük Saat Ücreti Nasıl Hesaplanır?

• Aylık brüt maaş ÷ 30 gün = günlük brüt ücret (ortalama)

• Günlük brüt ücret ÷ normal günlük çalışma süresi (örneğin 7,5 saat) = saatlik brüt ücret

Örnek:

• Maaş: 22.500 TL

• Günlük brüt ücret: 22.500 ÷ 30 = 750 TL

• Normal günlük çalışma süresi: 7,5 saat ise saatlik ücret = 750 ÷ 7,5 = 100 TL / saat

Fazla Mesai Oranları ve Çalışma Türleri (Güncel Katsayılarla)

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Fazla mesai 270 saati aşınca ne olur?
Yıllık sınır olan 270 saati aşan fazla mesai için işçi haklı fesih sebebi doğurabilir. Ayrıca işçinin bu fazla mesai alacaklarını işverene karşı dava hakkı vardır.

2. Yıllık fazla mesai limiti nedir?
İş Kanunu 41. maddeye göre, işçinin yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilme hakkı vardır. Bu sınır sözleşmeyle artırılamaz.

3. Fazla mesai yerine izin kullanılabilir mi?
Kanunen fazla mesai ücreti yerine doğrudan izin kullanılması zorunlu değildir; fakat bazı işyerlerinde toplu iş sözleşmeleri, iş sözleşmeleri izin kullanımı konusunda düzenleme yapabilir.

4. Günlük maksimum çalışma süresi nedir?
Günlük çalışma süresi (normale ilişkin) + fazla mesai dahil en fazla 11 saat olabilir. Gece çalışmaları için ayrıca günde en fazla 7,5 saat sınırlandırma getirilmiştir.

5. Fazla mesai ödenmezse ne yapılmalı?
İşçi işverenle önce iç yazılı başvuru yapmalı, bordro ve dönemsel saat kayıtları incelenmeli. Hak talebi zaman aşımı süresi 5 yıldır; iş mahkemesine başvuru ile alacaklarından faiziyle birlikte talepte bulunabilir.

Sonuç

“Fazla mesai neden 225’e bölünür?” sorusunun cevabı hem yasal tabanlı hem pratik uygulamalıdır:

• 225 saat, haftalık 45 saatin aylık bazda yaygın kabul gören çarpımıdır ve saatlik ücret ile fazla mesai hesabında referans alınır.

• Fazla mesai hesabı formüllerinde bu bölme, doğru ücret tespiti için elzemdir.

• 2025’te yıllık maksimum fazla mesai sınırı 270 saattir ve bu sınır sözleşmeyle değiştirilemez.

Ben, İzmir Bayraklı’da iş hukuku uzmanı Avukat İrem Fidan, fazla mesai, bordro denetimi ve işçi hakları gibi konularda desteğe hazırım.

Her türlü iş hukuku sorularınız için bana ulaşabilirsiniz; haklarınızı korumak için buradayım.