İşçi-işveren ilişkilerinde fesih sonrası hakların korunması büyük önem taşır. Türkiye’de işe iade davası, işçinin haksız fesih durumunda eski işine dönmesini ya da tazminat almasını sağlayan önemli bir haktır. Ama sıkça sorulur: 6 ay dolmadan işe iade davası açılır mı? Bu yazıda hem bu soruya hem de “İşe iade davasında 30 işçi şartı” gibi alt konulara detaylı yanıt vereceğiz. Süreler, koşullar, tazminatlar ve SGK çıkış kodları gibi pratik bilgilerle donatılmış bu rehber, işten çıkarılan işçiler için yol gösterici olacaktır.

İşe iade davasında 30 işçi şartı nedir?

• Türk İş Kanunu’nun 18. maddesi gereği, işe iade davası açılabilmesi için işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olması gerekmektedir.

• Eğer işverenin aynı iş kolunda birden fazla işyeri varsa, bu işyerlerindeki işçi sayıları toplamı göz önünde tutulur.

• Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler bu şarttan etkilenir. Belirli süreli iş sözleşmeleri genelde işe iade hakkı tanımaz.

Örnek: Bir firma A, aynı sektörde şehirde 3 farklı şube işletiyorsa ve her şubede 15 işçi çalışıyorsa, toplam 45 işçi sayısına bakılır; böylece “30 işçi” şartı sağlanmış kabul edilir.

Haklı fesih yapan bir işçi işe iade davası açabilir mi?

• Haklı fesih (İş Kanunu’nun 25. maddesi vb.) işçinin davranışı, sadakat yükümlülüğünün ihlali gibi durumlarda işverene verilen derhal fesih hakkıdır. Eğer işçi bu şekilde işten çıkarmayı kimse zorlamadan ya da kendi isteğiyle değil, işçinin davranışı nedeniyle işveren feshederse, bu durum haklı fesih sayılır.

• Haklı fesih yapan işçi, işe iade davası açamaz; çünkü işe iade hakkı, geçersiz ya da geçerli sebep dayanmayan fesihlere karşı korunmayı hedefler. Haklı fesih halinde işçi, kıdem tazminatı ya da diğer alacaklarını talep edebilir, ama işe geri dönmek hakkı genelde olmaz.

İşe iade davasında avukatlık ücretini kim öder?

• Türkiye’de dava sırasında avukatlık ücreti genellikle işçi ile avukatı arasında yapılan vekalet sözleşmesine bağlıdır; işçi avukatını tutar, masrafları ve nihayetinde mahkeme kararına göre sorumluluk belirlenebilir.

• Eğer dava kazanılırsa, mahkeme kararında “masraflar ve yargılama giderleri” başlığı altında, avukatlık ücreti de dahil olmak üzere belirli giderlerin işveren tarafından ödenmesine hükmedilebilir. Bu durum karara ve somut olaya bağlıdır.

• Ancak işe iade davasında avukatlık ücretiyle ilgili özel bir kanun hükmü yok; standart usul-hukuk kuralları geçerlidir.

1 yıl dolmadan işten çıkarılan bir işçi tazminat alabilir mi?

• “1 yıl dolmadan” ifadesi, işçinin kıdem süresi açısından genelde ihbar tazminatı, kıdem tazminatı şartlarını etkiler. Ancak işe iade davası için asıl kıdem şartı 6 ay’dır.

• Eğer işçi belli süreyi (örneğin 9-10 ay) tamamlamamışsa, kıdem tazminatı gibi haklar ihbar öneli gibi diğer alacaklar doğabilir ama işe iade davası açmak için 6 aylık kıdem şartı ve 30 işçi şartı gibi koşulların sağlanması gereklidir.

İşe iade davasını kazanan bir işçinin hakları nelerdir?

• Mahkeme işe iade kararı verirse, işçi eski işine dönmeli; dönmüyorsa işveren işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü.

• Boşta geçen süre ücreti: Kesinleşen karara kadar işçi çalıştırılmadıysa, en çok dört aya kadar boşta geçen süre ücretleri & diğer haklar ödenir.

• İşe başlatmama tazminatı: Eğer işveren işçiyi mahkeme kararından itibaren bir ay içinde işe başlatmazsa, işçiye en az dört, en çok sekiz aylık ücret tutarında tazminat verebilir.

• Diğer alacaklar: kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücretleri gibi fesih ile doğan diğer işçilik hakları da talep edilebilir.

OH koduyla işten çıkarılan işçi ne yapmalı?

• “OH kodu” ifadesi halk arasında kullanılıyor; genellikle SGK işten çıkış kodlarından biri olan Kod 46 kast edilir. Kod 46, 4857 sayılı Kanun’un 25-II-e maddesi kapsamında; işçinin işverenin güvenini kötüye kullanması, hırsızlık, meslek sırlarını açıklama gibi doğruluk-bağlılığa aykırı davranış nedeniyle işveren tarafından fesih anlamına gelir.

• Kod 46 ile işten çıkarılan işçi, işe iade davası açamaz; çünkü bu koddaki fesih haklı fesih ya da geçerli sebebe dayalı fesih olarak değerlendirilir. Ancak fesih bildirimi veya fesih usulleri eksikse, feshin gerçekten bu kodu haklı çıkarıp çıkarmadığı mahkemede değerlendirilir.

• Ayrıca işçi, çıkış kodunun doğru girilip girilmediğini E-Devlet, SGK gibi kurumlarla kontrol etmeli; yanlış bildirim varsa düzeltme talep edebilir ya da davada buna itiraz edebilir.

İşe iade davası kaydedilirse ne olur?

• “Dava kaydedilmek” terimi, dava dilekçesinin iş mahkemesine verilip işlemin başlaması demektir. Kaydedildikten sonra usul süreçleri işler: arabuluculuk şartı, resmi tebligatlar, delillerin toplanması vs.

• Kaydedilme, davanın esasının inceleneceği anlamına gelmez ama dava şartlarının olup olmadığına (örneğin 6 aylık kıdem, 30 işçi şartı, fesih bildiriminin geçerli sebebe dayanıp dayanmadığı vb.) mahkeme tarafından bakılır.

• Eğer şartlardan biri eksikse dava usulden reddedilebilir. Örneğin kıdem 6 ay değilse ya da iş yerinde 30 işçi yoksa.

İşten ayrıldıktan kaç yıl sonra dava açılabilir?

• İşe iade davalarında doğrudan kanunda “kaç yıl sonra” ifadesi yerine, fesih bildiriminden itibaren usul süreler vardır.

• Arabuluculuk şartı: fesih bildirimi işçiye tebliğ edildikten sonra 1 ay içinde arabulucuya başvurulması gerekir.

• Arabuluculuk anlaşmazlıkla sonuçlanırsa, arabuluculuk tutanağının düzenlenmesinden itibaren iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılmalıdır.

• Süreler kaç yıl değil, gün-hafta/yıl şeklindedir; uzun süre geçmiş fesihlerde delil sorunu olabilir ama zamanaşımı açısından İş Kanunu’nun fesih sonrası alacaklarla ilgili hükümler söz konusudur.

Tazminat aldıktan sonra işe iade davası açılır mı?

• Eğer taraflar davada tazminat üzerinde anlaşmış ve işçinin işe iadesinin gündeme gelmediği, işçinin işe geri dönmeyeceği şekilde bir karar, uzlaşma ya da protokol yapılmışsa, işe iade davası açılması mümkün olmayabilir. Çünkü işçi-işveren arasında anlaşma, kabul veya mahkeme kararı uzlaşısı işverene yükümlülükleri sınırlar.

• Ancak tazminat alındıysa ama işçi işe iade hakkını açıkça feragat etmemişse ve diğer dava şartları varsa, bazı durumlarda işe iade davası açılabileceğine dair görüşler ve içtihatlar vardır. Bu durum somut olaya bağlıdır. Hukuki danışmanlık almak önemlidir.

Kod 46 yeni işe engel mi?

• Kod 46, yukarıda belirtildiği gibi işverenin güvenini kötüye kullanma, hırsızlık, meslek sırrını açıklama gibi eylemler nedeniyle kullanılan bir işten çıkış kodudur.

• Bu kod işçinin iş güvencesi kapsamında “haklı fesih” ya da “geçerli fesih” olarak yorumlanır; işe iade hakkı doğurmaz. İşçinin yeni bir işte çalışmasına doğrudan engel olmaz; ancak bu kodun kullanılması işçinin SGK, işsizlik ödeneği, iş güvencesi hakkı, dava süreci açısından önemli sonuçlar doğurur.

• Örneğin işsizlik ödeneği, kodun türüne, fesih sebebinin işçinin kusuruna dayalı olup olmadığına göre etkilenebilir. Ayrıca kod 46 gösterilmesine rağmen işverenin gerçekten kod gerektiren durumu ispatlayamaması durumunda haksız fesih iddiasıyla dava açılabilir.

İşe iade davasında ne kadar tazminat alınır?

Örnek hesaplama:
Aylık maaş 20.000 TL, diğer haklar ve sosyal yardımlar ekleyince toplam 21.500 TL olsun. Mahkeme işe iade kararı vermiş, işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmamışsa:

• Tazminat: en az 4 aylık ücret = 4 × 21.500 = 86.000 TL

• Boşta geçen süre için (karar kesinleşinceye kadar geçen süre, mahkemeye bağlı) en çok 4 aya kadar ücret ve haklar eklenebilir.

İşe iade davası kazanılan bir işçi işe başlamazsa ne olur?

• Mahkeme işe iade kararını kesinleştirince, işçi on iş günü içinde işe başlatılması için işverene başvurmalıdır. Bu süre Türk İş Kanunu’nda düzenlidir.

• İşveren bu başvuru üzerine bir ay içinde işçiyi işe başlatmalı. Başlatmazsa “işe başlatmama tazminatı” doğar.

• İşçi başvuru yapmazsa veya işe başlamazsa, işveren feshi geçerli hale gelebilir; işçinin bazı tazminat haklarından vazgeçmiş sayılma ihtimali olabilir. Ayrıca işçinin işe başlama iradesini göstermesi önemlidir, aksi halde işe iade hakkı, belirlenen tazminat dışında uygulanmayabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. 6 ayı birkaç gün eksiği olan işçi dava açamaz mı?
   Ne yazık ki, kanun ve Yargıtay kararları bu konuda net: fesih bildiriminin işçiye ulaştığı anda 6 aylık kıdem dolmamışsa işe iade davası dava şartı yokluğundan reddedilir.

2. Yer altı işçileri için 6 aylık kıdem şartı geçer mi?
   Yer altı işçileri açısından kanunda istisnai düzenlemeler vardır; bazı uygulamalarda bu şart esneyebilmektedir. Ancak her somut olay için hukuki değerlendirme gerekir.

3. Haklı fesih bildirilmeden önce arabulucuya başvurmak gerekir mi?
   Evet; işe iade davalarında arabuluculuk dava şartıdır. Fesih bildiriminin işçiye tebliğinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvuru yapılmalı, anlaşma sağlanmazsa iki hafta içinde iş mahkemesine dava açılmalıdır.

4. Kod 46 ile çıkarılan işçi işsizlik ödeneği alabilir mi?
   Kod 46, işçinin kusuruna dayanan fesih anlamına geldiğinden işsizlik ödeneği hakkı genelde sınırlı olacaktır; SGK kriterlerine, fesih nedeninin haklı ya da haksız olup olmadığına bağlıdır. Yanlış kod kullanımı varsa itiraz olabilir.

5. İşe iade davası ne kadar sürer?
   Mahkeme süreci iş mahkemesinde, arabuluculuk süreci dahil olmak üzere genelde aylar alabilir; somut olayın Karmaşık olması, delil durumu, iş mahkemelerinin bulunduğu şehir vs. süreyi etkiler.

Sonuç

Özetle, 6 ay dolmadan işe iade davası açılmaz. İş Kanunu’nun iş güvencesi hükümleri gereği, işe iade hakkı için en az 6 aylık kıdem, iş yerinde 30 veya daha fazla işçisinin çalışıyor olması, fesih işleminin işveren tarafından geçerli bir sebebe dayanmaksızın yapılması gibi koşulların sağlanması zorunludur. Kod 46 gibi çıkış kodları fesih sebebi olarak önem taşır; tazminat ve dava stratejisi açısından fesih usul ve gerekçeleri mutlaka denetlenmelidir.

Eğer siz de benzer bir durumda iseniz, işten çıkarılma nedeninizi, fesih bildiriminizi ve SGK çıkış kodunuzu kontrol ettikten sonra bir iş hukuku uzmanından hukuki danışmanlık almanızı öneririm. Hazırlanana dava dilekçesinde bu haklarınızın tam olarak korunması büyük fark yaratabilir.